محمدجعفر بن محمدصفی آباده‌ای فارسی اصفهانیحاج محمّدجعفر بن محمّدصفی صُغادی آباده‌ای فارسی، عالم کامل، فقیه محقّق مدقّقٍ، از علماء بزرگ اصفهان در قرن سیزدهم هجری می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیحاج محمّدجعفر بن محمّدصفی صُغادی آباده‌ای فارسی، عالم کامل، فقیه محقّق مدقّقٍ. از علماء بزرگ اصفهان در قرن سیزدهم هجری. سال تولد او در جایی ثبت نشده است. تنها در کتاب فارسنامه ناصری فوت او را در سن ۹۰ سالگی می‌نویسد. [۱]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، بیان المفاخر، ج۱، ص۲۸۹.
[لذا احتمالاً او در حدود سال ۱۱۹۰ق در روستای «صُغاد» از توابع شهرستان آباده متولّد شده است.]وی در اصفهان نزد دانشمندان عالی‌قدری چون حاج محمّدابراهیم کلباسی، حاج سیّدمحمّدباقر حجةالاسلام شفتی، آقاسیّدمحمّد مجاهد به تحصیل پرداخت. دروس فلسفی و عرفان را نیز نزد ملّااسماعیل واحدالعین، سیّدرضی لاریجانی و احتمالاً ملّاعلی نوری فراگرفت. [۲]
همایی، جلال‌الدین، تاریخ اصفهان (تکایا و مقابر)، ص۲۹۷.
۲ - شخصیت فردی و اجتماعیاو از مجتهدین صاحب فتوا و مرجع امور شرعی مردم و صاحب رساله عملیه بود و تا آخر عمر در اصفهان اقامت نموده و به تدریس و تالیف و تحقیق و افتاء و راهنمایی مردم و قضاوت مشغول بود. «عظماء علماء در حضرت او خویشتن را خُرد می‌شمردند و بزرگان دین و دنیا نام مبارکش را به حرمت تمام می‌بردند. در عُلُوّ درجه فقاهت سَمُوّ مقام زهد و عبادت، همه معاصرین بر وی غبطه می‌آوردند و در ادبیات و فقه اللغة و علم رجال و درایه نیز کم‌نظیر بود» [۳]
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان، چهل سال تاریخ ایران یا المآثر و الآثار، ج۱، ص۱۹۷.
و «از هر علم کتابی در حفظ داشت. مانند «الفیه» در نحو، «زبدة» در اصول و «قانونچه» در طب و «مختصر تلخیص» در فصاحت و «تهذیب» در منطق و «تجرید» در کلام و «مختصر نافع» در فقه «او بسیار زیرک و دانا و باتدبیر به‌خصوص در مرافعات و تمام کردن آنها بود. رساله عملیه نوشته و مقلدینی هم داشت و معروف است که قرار او ثبت اموراتی‌که در نزد او می‌شده بوده که من بعد اشتباه‌کاری نشود و مزاح‌های شیرین و شوخی‌ها و خوش صحبتی‌های بسیار نظیر آقاجمال‌الدین خوانساری داشت.» [۴]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، رجال اصفهان یا تذکره القبور، ص۳۱-۳۲.
برای او در محلّه جماله اصفهان مسجدی ساخته شد که به نام «مسجد حاج محمّدجعفر» معروف است و مقابل بازار بزرگ اصفهان واقع شده است. حاجی آباده‌ای در آن اقامه نماز می‌فرمود. شرح معماری و تزئینات مسجد در کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان آمده است. [۵]
هنرفر، لطف‌الله، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ص۷۹۲-۷۸۹.
۳ - وفاتاو سرانجام در شب‌شنبه ۱۹ رمضان المبارک سال ۱۲۸۰ق در اصفهان وفات یافته و در تخت فولاد مدفون گردید. سپس میرزا سلیمان خان رکن‌الملک شیرازی نایب الحکومه اصفهان جهت او تکیه‌ای بنا نمود که به نام او مشهور است. [۶]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، سیری در تاریخ تخت فولاد، ص۴۸.
ماده تاریخ فوتش را میرزا علی‌رضا لنجانی معروف به «آقاجان پرتو» در آخر مرثیه‌ای چنین گفته است. سال تاریخش ز پرتو شد سؤال ••••• گفت «اللهم نَوِّر مضجعه» [۷]
معلم حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۷، ص۲۳۱۹.
۴ - تالیفاتکتب زیر از تالیفات ایشان است: ۱. [«بحر الاصول»] [۸]
نزهة الاخیار، ص۵۷۹.
۲. «تعلیقه بر رجال وسیط استرآبادی» ۳. «تعلیقه بر تلخیص الاقوال» اصل نسخه مورخ ۱۰۴۷ق است و مرحوم آباده‌ای بر آن تعلیقه نوشته و نسخه نزد ملّامحمّدصالح مازندرانی سمنانی موجود بوده است. ۴. «رساله حمامیّه» در محل نزاع حمام منسوب به شیخ بهائی در محلّه مسجد جامع ۵. «رساله عملیه» ۶. «سؤال و جواب» [۱۱]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، ص۳۲.
مطبوع ۷. «شرح اَسماءُ الحُسنی» که نسخه‌ای از آن در کتابخانه مدرسه مروی در تهران [۱۲]
استادی، رضا، فهرست کتابخانه مدرسه مروی، ص۳۳۲.
و نسخه‌ای دیگر به شماره ۱۷۸۴ در کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی در قم موجود است. [۱۳]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست مرکز احیاء میراث، ج۵، ص۲۰۲.
۸. «شرح کافی» که میر سیّدعلی بن محمّدمهدی درب امامی موسوی اصفهانی، در سال ۱۲۶۳ق به خط نسخ کتابت کرده و به شماره ۹۶۰۰ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است. [۱۴]
مرکز اسناد دانشگاه تهران، فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج۱۷، ص۴۳۳.
۹. «شرح تجرید الکلام» ۱۰. «شرح دروس» [۱۵]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، ص۳۲.
۱۱. «صیغ العقود و الایقاعات» که به فارسی در سال ۱۲۶۲ق تالیف شده و نسخه‌ای از آن به خط نسخ «عبدالمجید» در روز شنبه ۲۹ شعبان ۱۲۶۳ق کتابت شده و به شماره ۲۱۱۰ در کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی وجود دارد. [۱۶]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۶، ص۱۲۳.
نسخه دیگری به خط رمضان‌علی سِدِهی لنجانی، به شماره ۹۹/۶ در مدرسه صدر خواجو در اصفهان موجود است. [۱۷]
حسینی اشکوری، سیدجعفر، فهرست صدر خواجو، ص۷۶.
نسخه‌ای نیز به ضمیمه «الرّوضة البهیّه» شهید ثانی توسط محمدعلی بن محمّدحسین تبریزی کتابت شده و در کتابخانه آیت‌اللّه علّامه سیّدمحمّدعلی روضاتی وجود دارد. [۱۸]
روضاتی، محمدعلی، فهرست کتب خطی اصفهان، ج۱، ص۴۱۷.
۱۲. «عبادات» نسخه‌ای از آن که ناتمام مانده است به شماره ۱۲۷۴۶/۱ در کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی [۱۹]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۳۲، ص۳۹۶.
و نسخه‌ای دیگر که در سال ۱۲۶۳ق کتابت شده، به شماره ۷۹۶ در کتابخانه مدرسه صدر بازار اصفهان موجود است. [۲۰]
حسینی‌اشکوری، سیدجعفر، فهرست کتابخانه مدرسه صدر بازار، ج۳، ص۵۹۵.
۱۳. «فقه جعفری» در دو مُجَلَّد که جلد اول آن به فارسی و جلد دوم به عربی است. نسخه‌ای از آن به شماره ۱۲۷۴۶/۲ در کتابخانه آیت‌اللَّه مرعشی در قم موجود است. [۲۱]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۳۲، ص۳۹۶.
نسخه‌ای به خط محمّدصابر بن ابوالقاسم ورنوسفادرانی به شماره ۱۹۶۴/۴ در کتابخانه احیاء میراث اسلامی در قم موجود است. [۲۲]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست مرکز احیاء میراث، ج۵، ص۴۰۰.
۱۴. «فهرست کافی که نسخه‌ای از آن به خط سیّدعلی بن محمّدمهدی درب امامی موسوی اصفهانی که در سال ۱۲۶۴ق کتابت شده به شماره ۳۲۰۸ در کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی در قم موجود است. [۲۳]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۹، ص۱۱.
نسخه‌ای دیگر به شماره ۷۰۸۳ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی در تهران نگهداری می‌شود. [۲۴]
مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، فهرست کتابخانه مجلس، ج۲۵، ص۹۵.
همچنین نسخه‌ای که در سال ۱۲۶۶ق کتابت شده، به شماره ۲۱۸۲ در کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی در قم موجود است. [۲۵]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست مرکز احیاء میراث، ج۶، ص۱۸۴-۱۸۵.
۱۵. «مرایا» در اصول ۱۶. «معاملات» به فارسی که به شماره ۷۷۱ در کتابخانه مدرسه صدر بازار اصفهان موجود است. [۲۶]
حسینی‌اشکوری، سیدجعفر، فهرست کتابخانه مدرسه صدر بازار، ج۳، ص۵۷۵.
۱۷. «نقود المسائل الجعفریّه» به فارسی و عربی (ملّمع) موجود نزد آیت‌اللّه حاج سیّدمحمّدعلی روضاتی در اصفهان، [۲۷]
معلم حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۷، ص۲۳۱۵.
در سه مجلد که جلد سوم آن در ۱۲۷۹ تا ۱۲۸۱ق در دارالطّباعه حاج عبدالمحمد چاپ سنگی شده است. [۲۸]
مشار، خانبابا، فهرست کتب چاپ سنگی عمومی اصفهان، ص۲۵۹.
۱۸. «الوجیزه» که نسخه‌های فراوانی از آن در کتابخانه‌ها موجود است و در سال ۱۲۴۶ق در اصفهان در مطبعه معتمدی چاپ حروفی شده است. [۲۹]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۶، ص۱۲۳.
[۳۰]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۲، ص۱۳۴.
[۳۱]
حافظیان بابلی، ابوالفضل، نسخه پژوهی، ج۳، ص۸۲.
[۳۲]
جعفریان، رسول، میراث اسلامی ایران، ج۱۰، ص۷۰۳.
[۳۳]
مدرسی طباطبائی، سیدحسین و رضا استادی، آشنایی با چند نسخه خطی، ج۱، ص۳۶۸.
[۳۴]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست خاندان میبدی، ص۳۴.
[۳۵]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست مرکز احیاء میراث، ج۴، ص۳۶۲.
[۳۶]
آستان قدس رضوی، فهرست کتابخانه آستان قدس رضوی، ج۱۲، ص۳۵۰.
[۳۷]
استادی، رضا، فهرست مدرسه حجتیّه، ص۳۰۱.
مرحوم حاجی آباده‌ای کتاب «تحفة الابرار» استادش حاج سیّدمحمّدباقر حجةالاسلام شفتی را تلخیص کرده و آن را «وجیزه» نامیده است. ۱۹. «هدایة الاخیار» که آن را از کتاب «تحفه الابرار» استادش سیّد حجةالاسلام انتخاب نموده که نسخه‌ای از آن در کتابخانه شخصی ناصر میبدی کرمانشاهی در مشهد مقدس و نسخه‌ای دیگر در کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی در قم و نسخه‌ای دیگر در کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار [شهید مطهری فعلی] موجود است. [۳۸]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۲، ص۱۳۵.
[۳۹]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست شخصی میبدی، ص۱۰۰.
۲۰. «تحفة المیتین» در احکام مردگان که در کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی به شماره ۶۲۹۶ موجود است. [۴۱]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی، ج۱۶، ص۱۶۶.
[۴۲]
مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۱۲.
[۴۳]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۱، ص۳۰-۲۷.
[۴۴]
حسنی، سیدعبدالستار و محمدمهدی موسوی اصفهانی کاظمی، احسن الودیعه، ص۴۰-۳۸.
[۴۵]
امینی نجفی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب، ص۳۲۶.
[۴۶]
دائرة المعارف تشیع، ج۱، ص۴.
[۴۷]
آقابزرگ ترانی محمدمحسن، الکرام البرره، ص۲۵۹.
[۴۸]
قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه، ج۱، ص۵۹.
[۴۹]
رکن‌زاده آدمیت، محمدحسین، دانشمندان و سخن سرایان فارس، ج۲، ص۸۶-۸۷.
[۵۰]
مشار، خانبابا، مؤلفین کتب چاپی، ج۲، ص۳۲۵-۳۲۶.
[۵۲]
آقابزرگ ترانی محمدمحسن، مصفی المقال، ص۱۱۰.
[۵۳]
جناب، میرسیدعلی، الاصفهان: رجال و مشاهیر، ص۵۹.
[۵۴]
جابری انصاری، حسن خان، تاریخ اصفهان، ص۱۳۵.
[۵۵]
جابری انصاری، حسن خان، تاریخ اصفهان، ص۱۷۵.
[۵۶]
کتابی، محمدباقر، رجال اصفهان، ج۱، ص۳۱-۳۲.
۵ - پانویس
۶ - منبعمهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۲، ص۳۰۹-۳۱۳. رده‌های این صفحه : عالمان اصفهان | عالمان اصفهان سده سیزدهم (قمری) | عالمان ایران | عالمان ایرانی سده سیزدهم (قمری) | عالمان سده سیزدهم (قمری) | مجتهدان اصفهانی | مجتهدان اصفهانی سده سیزدهم (قمری) | مجتهدان ایرانی | مجتهدان ایرانی سده سیزدهم (قمری)
|